Pytania i odpowiedzi

• Gdzie stosowano ten dokument i kto go sporządził?

  W obozie koncentracyjnym Buchenwald więźniowie byli ewidencjonowani nie tylko w książkach numerów, lecz także w kartotece numerowej. W kancelarii obozu więzienni pisarze zakładali na kartkach formatu A6 kartotekę dla oficera raportowego. Był on w obozie odpowiedzialny za statystyki oraz sprawozdania i w tym celu korzystał z różnych kartotek. Kartotek numerowych potrzebował przede wszystkim do ustalania nazwisk więźniów, ponieważ w obrębie administracji obozu często nie podawano nazwisko więźnia, tylko jego numer. Karta numerowa pozwalała szybko ustalić, który numer odpowiada któremu więźniowi. Jednak na kartach odnotowani byli nie tylko więźniowie aktualnie noszący dany numer, ale znajdowały się tam również adnotacje, jeśli ten sam numer otrzymał któryś z innych więźniów. Karty numerowe w KL Buchenwald wystawiano tylko dla więźniów płci męskiej. Dla kobiet więzionych w podobozie wystawiano własne karty, które jednak funkcjonowały według tej samej zasady.

   

• Kiedy używano tego dokumentu?

  Kartotekę numerową prowadzono w obozie w Buchenwaldzie co najmniej od października 1938 roku. Przypuszczalnie jednak prowadzono ją już wcześniej. Jeśli przyjmiemy, że kartotekę numerową opracowywano razem z książką numerów, oznaczałoby to, że kartoteka była w użyciu do 27 marca 1945 roku – a więc jeszcze dwa tygodnie przed wyzwoleniem obozu.

• Do czego służył ten dokument?

  W szrajbsztubie, czyli kancelarii KL Buchenwald pisarze obozowi notowali najważniejsze informacje o nowo przybyłych do obozu nie tylko na karcie sporządzonej przez kancelarię, lecz również na karcie kartoteki numerowej. Tę kartotekę przechowywano w kancelarii obozu. Zawierała ona uporządkowane rosnąco numery więźniarskie, przydzielane każdemu więźniowi. Kartoteka numerowa pozwalała szybko sprawdzić, której osobie odpowiada dany numer.

  Przez długi czas w obozach koncentracyjnych próbowano utrzymywać możliwie niską liczbę numerów więźniarskich, żeby nie rzucała się w oczy łączna liczba osadzonych, która w rzeczywistości była o wiele wyższa. W związku z tym administracja obozu KL Buchenwald nie numerowała więźniów w sposób ciągły, lecz już w pierwszych latach ponownie przydzielała używane numery, jeśli któryś z więźniów zmarł albo został zwolniony lub przeniesiony do innego obozu. W ten sposób stary numer można było przydzielić nowemu więźniowi. Więźniowie-pisarze aktualizowali wówczas również karty w kartotece numerowej. Pod danymi poprzedniego więźnia oznaczeonego tym samym numerem, zapisywali na tej samej karcie nazwisko, narodowość i datę przybycia do obozu nowego więźnia. To dlatego na kartach o niskich numerach znajdują się zazwyczaj dane kilku osób. Istotne było również to, że nie usuwano danych osób wcześniej noszących dany numer. Dzięki temu później – kiedy numer w książce numerów był już wymazany – można było ustalić, kto i w jakim okresie dany numer otrzymał.

  W późniejszym czasie administracja obozu koncentracyjnego Buchenwald przeszła na system jednorazowego przydzielania numerów, dlatego na kartach z wyższymi numerami więźniarskimi zazwyczaj odnotowana jest tylko jedna osoba. Zdarzało się nawet, że niepotrzebne już karty były ponownie wykorzystywane. I tak karta sporządzona przez szrajbsztubę dla Iwana Zintschenki została napisana na rewersie karty numerowej zmarłego Michaiła Anikejewa.

• Ile jest dostępnych tego typu dokumentów?

  W KL Buchenwald przydzielono ponad 140 000 numerów więźniarskich. Musiało zatem istnieć dokładnie tyle samo kart kartoteki numerowej. W Arolsen Archives karty numerowe są jednak rzadkością, ponieważ po wyzwoleniu KL Buchenwald pozostały początkowo w obozie. Nie zostały przywiezione do Arolsen przez aliantów jak inne dokumenty obozu Buchenwald. Po zakończeniu wojny ta obszerna kartoteka miała bowiem posłużyć jako pomoc w wypłacaniu więźniom odszkodowań wojennych. O ile więc w Arolsen Archives zachowały się tylko pojedyncze oryginalne karty kartoteki numerowej obozu koncentracyjnego Buchenwald, to w Thüringisches Hauptstaatsarchiv Weimar (Głównym Archiwum Turyngii w Weimarze) znajduje się dzisiaj ok. 139 000 kart. Ponieważ na jednej karcie znajdują się informacje dotyczące kilku więźniów, można pozyskać z nich informacje na temat ok. 210 000 więźniów KL Buchenwald.

• Na co należy zwrócić uwagę w przypadku tego dokumentu?

  Karty numerowe w obozie KL Buchenwald tworzyły własną kartotekę. W ITS zostały one natomiast przyporządkowane do kopert z indywidualnymi dokumentami więźniów. Oznacza to, że kartę numerową w Arolsen Archives można zawsze znaleźć po nazwisku pierwszej osoby zapisanej na tej karcie. Nie ma jednak żadnych odnośników do tej karty w indywidualnych dokumentach wymienionych na niej innych więźniów. Jednocześnie więźniowie mogą być również wymienieni na kilku kartach, jeśli w czasie pobytu w obozie otrzymali nowy numer. Mogło się tak zdarzyć na przykład po powrocie z podobozu albo jeśli wszystkim więźniom w obozie wymieniano numery na nowe.

  Inaczej niż w książce numerów lub na karcie sporządzonej przez kancelarię, na karcie numerowej więźniów-mężczyzn w KL Buchenwald nie odnotowywano bloku ani komanda zewnętrznego, w którym przebywali. Karta numerowa może jednak pomóc w ustaleniu kluczowych danych dotyczących prześladowań konkretnego więźnia. Żeby uzyskać dalsze informacje, należy sięgnąć po dodatkowe dokumenty.

  W ITS często używa się terminu kartoteka numerowa w podobnym znaczeniu jak karta personalna więźnia, chociaż chodzi tu o dwie różne kartoteki. I tak w Arolsen Archives znajdują się też kartoteki numerowe różnych obozów koncentracyjnych, które były zbierane od lat 1950-tych jako materiał pomocniczy. Chodzi tu o karty z kartoteki stworzone przez sam ITS na podstawie innych dokumentów. Poza tym, istnieje typ karty, który w ITS długo uchodził za kartę numerową, jednak zgodnie z informacjami z Miejsca Pamięci Buchenwald nie stanowi on wariantu karty numerowej. A zatem te nieliczne karty, które w końcu lat 1970-tych określano w ITS mianem kart numerowych, były w rzeczywistości częścią kartoteki numerowej obozu koncentracyjnego Buchenwald.

  Jeśli mają Państwo dodatkowe informacje na temat tego lub innego dokumentu zaprezentowanego w e-Guide, będziemy bardzo wdzięczni za wszelkie uwagi skierowane na adres eguide@arolsen-archives.org. Regularnie uzupełniamy opisy dokumentów, a najlepsze efekty uzyskujemy łącząc naszą wiedzę.