Pytania i odpowiedzi

• Gdzie stosowano ten dokument i kto go sporządził?

  Każdej nowo przybyłej osobie podczas rejestracji w obozie koncentracyjnym wystawiano kartę personalną więźnia, zawierającą wszystkie ważne informacje na jej temat. Karty opierają się na danych z akt będących w posiadaniu wydziału politycznego, czyli na przykład na nakazie aresztowania, życiorysie lub formularzu osobowym więźnia. Wydział polityczny, czyli gestapo w obozie, często wykorzystywał przesłuchania do szykanowania i stosowania przemocy wobec nowych więźniów. Stale rosnąca liczba nowych więźniów spowodowała, że ich rejestrację w znaczym stopniu wykonywali więźniowie funkcyjni, zatrudnieni w biurze przyjęć wydziału politycznego. Po wypełnieniu, karty personalne więźniów przechowywano w registraturze wydziału politycznego i tam też aktualizowano je w przypadku przeniesienia więźnia do innego obozu lub w razie jego śmierci. Karty personalne więźniów i akta personalne były tak ważnymi dokumentami, że tylko niewielu pisarzy obozowych miało do nich dostęp. Z tego względu pomieszczenia w obozie koncentracyjnym Auschwitz, w których je przechowywano, były specjalnie zabezpieczone.

• Kiedy używano tego dokumentu?

  Już w pierwszych obozach koncentracyjnych od 1933 roku wypełniano wcześniejsze wersje karty personalnej więźnia, dla osób wobec których zastosowano areszt ochronny. Co prawda z upływem lat wygląd tych kart nieco się zmienił, ale prowadzono je we wszystkich obozach koncentracyjnych do 1945 roku. Od przełomu 1942/1943 roku stosowano już oficjalnie ujednolicone karty personalne więźniów. Ich kolor zmieniał się od żółtego przez zielony do niebieskiego, co wiązało się przede wszystkim z rosnącym niedoborem papieru. Nowe, jednolite karty personalne więźniów drukowano w formie blankietów w drukarni obozowej KL Auschwitz i rozsyłano do różnych obozów koncentracyjnych. W tym celu podawano w lewym dolnym rogu numer dokumentu: zaczynał się od skrótu KL/, potem następowała liczba oraz miesiąc i rok produkcji. Druki formularzy regularnie aktualizowano i nadawano im nowy numer zamówienia. Nakład wynosił do 500 000 egzemplarzy.

• Do czego służył ten dokument?

  Wydział polityczny obozu był odpowiedzialny za antropometryczną ewidencję więźniów. Jeżeli na przykład któryś z więźniów uciekał z obozu koncentracyjnego, to SS w ramach poszukiwań sięgała po jego personalną kartę więźnia. Były na niej wszystkie dane konieczne do ujęcia zbiegłego. To wyjaśnia, dlaczego kolumnę przeznaczoną na rysopis stworzono na wzór listu gończego. Z tego samego powodu, na niektórych kartach personalnych więźniów, znajdują się ich zdjęcia portretowe.

  W przeciwieństwie do dwustronicowego, obszernego formularza osobowego więźnia, na kartach personalnych więźniów odnotowywano tylko najważniejsze informacje na jego temat. Ponieważ umieszczano tam również przeniesienia do innych obozów, można było szybko stwierdzić, gdzie w danym momencie znajdował się więzień.

  Na odwrocie karty personalnej więźnia znajdowały się rubryki na informacje dezydujące później o przydziale więźniów do pracy. Dlatego znalazły się tam pytania o wykształcenie, wyuczony zawód i doświadczenie zawodowe. Znajdowały się tam też rubryki na odnotowanie przydziału do pracy i okresu jej trwania. Te rubryki na karcie personalnej więźnia są zazwyczaj puste, ponieważ w obozach koncentracyjnych istniał oddzielny wydział zajmujący się zatrudnieniem więźniów.

• Ile jest dostępnych tego typu dokumentów?

  Dla wszystkich więźniów przyjętych do obozów koncentracyjnych wystatawiano karty personalne więźnia. Jednak Arolsen Archives posiadają bardzo różną liczbę kart, powstałych niegdyś w poszczególnych obozach koncentracyjnych. Spis sporządzony w 1951 roku wymienia w przybliżeniu 200 000 kart personalnych więźniów z obozu koncentracyjnego Buchenwald i ponad 8500 kart na mikrofilmach z obozu koncentracyjnego Mauthausen. Nie ma natomiast prawie żadnych kart personalnych więźniów z obozu koncentracyjnego Dachau, najprawdopodobniej zniszczonych na krótko przed końcem wojny. Mimo że nie zachowały się wszystkie karty, to w Arolsen Archives bardzo często pojawiają się akurat te z późniejszych lat, jak choćby z obozu koncentracyjnego Buchenwald. Trzeba przy tym zaznaczyć, że ludziom, których SS zamordowała bezpośrednio po ich przybyciu do obozów zagłady, tych kart nie wystawiono w ogóle. To, że jakaś osoba została wywieziona do obozu zagłady, można jedynie ustalić na podstawie list deportacyjnych.

• Na co należy zwrócić uwagę w przypadku tego dokumentu?

  Wiele z kart personalnych więźniów zachowanych w Arolsen Archives nie jest dokładnie wypełnionych. Oprócz niewypełnionych rubryk na rewersie, bardzo często widzimy też puste rubryki przeznaczone na rysopis. Jeżeli na karcie znajdują się informacje dotyczące wyglądu więźnia, to są one często pejoratywne. Na kartach personalnych więźnia, sporządzonych w Buchenwaldzie dla węgierskich Żydów Andora Szabadiego i Istvana Szabado, odnotowano „garbaty nos”. Wydział polityczny w rubryce „cechy charakteru” przypisywał niekiedy więźniom konkretne cechy, np. lenistwo. W tych rubrykach odnajdujemy odzwerciedlenie stereotypowych wyobrażeń nazistów na temat innych narodowości lub poszczególnych grup więźniów.

  Jeśli więźnia przeniesiono do innego obozu, to w zasobach Arolsen Archives może się znajdować kilka kart personalnych z jego nazwiskiem. Pewną osobliwość stanowią karty personalne więźniarek z podobozów obozu koncentracyjnego Ravensbrück. We wrześniu 1944 roku niektóre podobozy zarządzane przez obóz koncentracyjny Ravensbrück przeszły pod administrację KL Buchenwald. Mimo iż kobiety pozostały w tym samym obozie, to założono im po dwie karty personalne więźnia – jedną w KL Ravensbrück, drugą w KL Buchenwald.

  Terminu „karta personalna więźnia” – podobnie jak określenia „karta numerowa” – używano w ITS często, nawet jeśli w rzeczywistości były to karty z różnych kartotek. Nazwą „karty personalne więźniów” określa się generalnie też następujące karty: karty dla oficerów raportowych zawierające na odwrocie specjalne pole na wpisywanie kar, karty nowo przybyłych sporządzonych w kancelarii obozu oraz kartę z zasobu KL Sachsenhausen, której przeznaczenie jest niejasne. Tylko nieliczne karty, opisane w ITS w ciągu ostatnich 70 lat jako karty personalne więźniów, były więc częścią kartotek wydziałów politycznych, działających  w obozach koncentracyjnych.

  Jeśli mają Państwo dodatkowe informacje na temat tego lub innego dokumentu zaprezentowanego w e-Guide, będziemy bardzo wdzięczni za wszelkie uwagi, które prosimy kierować na adres eguide@arolsen-archives.org. Regularnie uzupełniamy opisy dokumentów, a najlepsze efekty uzyskujemy łącząc naszą wiedzę.