Pytania i odpowiedzi

• Gdzie stosowano ten dokument i kto go sporządził?

  Przybywający do obozu koncentracyjnego nowy więzień, był rejestrowany na kilku kartach, przeznaczonych dla różnych kartotek obozowych. Najpierw wypełniano formularz przyjęcia. Potem weryfikowano dane, porównując je z formularzem magazynu mienia więźniarskiego, a po sprawdzeniu nanoszono je, między innymi, na karty sporządzane przez kancelarię obozu. Karty sporządzane przez kancelarie w innych obozach różnią się między sobą wyglądem, gdyż nie było dla nich wspólnego odrębengo formularza. W KL Buchenwald, dane te były zapisywane w szrajbsztubie przez więźniow- pisarzy według jednego wzoru, na pustych kartkach o pionowymn kształcie.

  Eugen Kogon, który był zatrudniony jako pisarz obozowy w KL Buchenwald, w swojej książce „Der SS-Staat” [Państwo SS] tak przedstawiał zadania szrajbsztuby: „Cała wewnętrzna administracja obozu, prowadzenie kartotek, przydział do bloków, przygotowanie apeli, przydział żywności i wiele podobnych spraw załatwiała właśnie kancelaria obozowa. Miała ona bardzo duże znaczenie dla obozu”. (Eugen Kogon: Der SS-Staat. System niemieckich obozów koncentracyjnych. München 1985, str. 87). Aby wypełnić te zadania, kartoteki z kartami prowadzono w kancelarii obozowej.

• Kiedy używano tego dokumentu?

  Kartoteka w kancelarii KL Buchenwald była prowadzona niemal przez cały okres istnienia obozu. Poraz pierwszy założono ją w lipcu 1937 roku, kiedy do obozu przybył pierwszy transport więźniów i prowadzono ją niemal do końca, czyli do wyzwolenia obozu w 1945 roku. Niewielka zmiana nastąpiła w marcu 1942 roku. Ponieważ nowo utworzone biuro ds. zatrudnień stworzyło własną kartotekę zarządzania komandami roboczymi i dlatego na odwrocie karty sporządzanej przez kancelarię nie zapisywano już, w którym komandzie pracował dany więzień.

• Do czego służył ten dokument?

  Na podstawie prowadzonych kart, kancelaria obozowa sporządzała codzienne meldunki o stanie liczebnym więźniów w obozie (tzw. Stärkemeldung) oraz o zmianie w stanie osobowym więźniów przybyłych do obozu, albo o tym, ilu z nich zostało przeniesionych do innych obozów lub komand zewnętrznych (tzw. Veränderungsmeldung). To również w kancelarii kierowano nowo przybyłych więźniów do wyznaczonych bloków, w których byli zakwaterowani. Na karcie zapisywano także numer bloku, a do 1942 roku na jej odwrocie zapisywano także numer komanda roboczego oraz datę pierwszego dnia pracy. W ten sposób, dzięki zapisom na jednej karcie,  łatwiej było rozpoznać wszystkie działania podejmowane w stosunku danego więźnia.

  Nawet jeśli więzień zmarł, lub został zwolniony albo  przeniesiony do innego obozu koncentracyjnego, bądź więzienia, wtedy jego karta nadal pozostawała w kartotece kancelarii. Prawdopodobnie została ona jedynie przeniesiona w inne miejsce, gdyż kartoteka KL Buchenwald była podzielona na trzy części: pierwszą z kartami dla więźniów zmarłych w obozie i drugą dla więźniów, którzy zostali zwolnioni lub przeniesi do innego obozu koncentracyjnego lub więzienia i nie podlegali już administracji KL Buchenwald. W trzeciej kartotece zgromadzono karty dotyczące aktualnych więźniów. Ta kartoteka – według sprawozdania Biura Okręgowego UNRRA w styczniu 1946 roku – była podzielona na narodowości, a dopiero w obrębie narodowości karty były ułożone alfabetycznie. Pozwalało to stosunkowo łatwo stwierdzić, ilu więźniów jakich narodowości znajdowało się w KL Buchenwald. Inne źródła podają natomiast, że trzecia kartoteka była uporządkowana według kategorii więźniów. Dzięki temu kancelaria obozowa mogła szybko poinformować, ilu więźniów z każdej kategorii przebywa w obozie.

• Ile jest dostępnych tego typu dokumentów?

  Wprawdzie kancelaria KL Buchenwald zakładała każdemu nowo przybyłemu mężczyźnie kartę więźnia, jednak nie wszystkie zachowały sie do dziś. Natomiast karty zakładane dla więźniarek przebywających w poobozach zarządzanych przez KL Buchenwald, wogóle się nie zachowały.

• Na co należy zwrócić uwagę w przypadku tego dokumentu?

  Przeglądając karty sporządzone przez kancelarię obozu, łatwo odnieść wrażenie, że w obozach koncentracyjnych prowadzono uporządkowaną rejestrację więźniów. W rzeczywistości jednak, zwłaszcza przy przyjmowaniu masowych transportów, panował pośpiech, poniżanie i złe traktowanie więźniów. Ogólnie mówiąc, SS i Gestapo wykorzystywały procedurę przyjmowania jako okazję do demonstracji własnej siły i wyższości. Stąd wielu więźniów opowiada w swich wspomnieniach o zniewagach, przemocy i szykanach podczas przyjmowania do obozu.

  Jeśli mają Państwo dodatkowe informacje na temat tego lub innego dokumentu zaprezentowanego w e-Guide, będziemy bardzo wdzięczni za wszelkie uwagi skierowane na adres eguide@arolsen-archives.org. Regularnie uzupełniamy opisy dokumentów, a najlepsze efekty uzyskujemy łącząc naszą wiedzę.