Pytania i odpowiedzi

• Gdzie stosowano ten dokument i kto go sporządził?

  Formularz osobowy więźnia był jednym z głównych dokumentów służących do zarządzania więźniami w obozach koncentracyjnych. Po przybyciu do obozu koncentracyjnego wpisywano tam wszystkie istotne informacje dotyczące więźniów: dane osobowe, wcześniejsze okresy aresztowania oraz ich przyczyny, jak również kary oraz przeniesienia do innych obozów. Rejestracja następowała w wydziale politycznym; którą w pierwszych latach zajmowało się Gestapo, wykorzystując często przesłuchania jako okazję do szykanowania i stosowania przemocy wobec więźniów. Już wkrótce przesłuchania więźniów przejęli więźniowie funkcyjni z komanda przyjmującego nowych więźniów.

  Wypełnione formularze osobowe więźniów formatu A4 były przechowywane w aktach więźnia. W obozie koncentracyjnym Buchenwald, jak wspominał po wojnie tamtejszy pisarz obozowy Eugen Kogon, akta te były poukładane w porządku alfabetycznym i przechowywane w żelaznych szafach w wydziale politycznym. W przeciwieństwie do kart personalnych więźniów zazwyczaj nie były one już aktualizowane, na przykład jeśli więźniowie zostali przeniesieni do podobozu lub  zmarli.

• Kiedy używano tego dokumentu?

  Już w pierwszych latach rządów narodowych socjalistów we „wczesnych” obozach koncentracyjnych wypełniano różne formularze osobowe więźniów. Była to procedura powszechnie stosowana, także w normalnych więzieniach. W miarę upływu czasu formularze osobowe więźniów zostały ujednolicane i od około 1942/1943 roku w każdym z obozów koncentracyjnych korzystano z identycznych formularzy. Formularze osobowe więźnia sporządzano w obozach głównych do 1945 roku. Jeżeli transport z jednego obozu koncentracyjnego był bezpośrednio kierowany do podobozu innego obozu koncentracyjnego, to formularze więźniów wysyłano najpierw tam. Po ich wypełnieniu odysłano je do wydziału politycznego działającego we właściwym obozie głównym.

  Inaczej niż w przypadku kart personalnych więźniów, kolory formularzy osobowych więźniów prawie nie uległy zmianie, pomimo długiego okresu ich użytkowania. Znormalizowane formularze były  drukowane w drukarni obozowej KL Auschwitz i rozsyłane do różnych obozów koncentracyjnych. W tym celu w lewym dolnym rogu podawano numer dokumentu: po skrócie KL/ następowała numer wzoru oraz miesiąc i rok produkcji. Druki formularzy regularnie aktualizowano i nadawano im nowy numer zamówienia. Nakład wynosił do 500 tysięcy egzemplarzy.

• Do czego służył ten dokument?

  Formularze osobowe więźniów były pierwszym dokumentem wypełnianym dla nowo przybyłych przez funkcjonariuszy Gestapo lub więźniów funkcyjnych zastrudnionych w obozowym wydziale politycznym. „Nowy” musiał potwierdzić swoim podpisem, że podane przez niego informacje są zgodne z prawdą, a za podanie nieprawdziwych informacji groziły surowe kary. Dane z formularza osobowego były przepisywane na kartę z kartoteki […]. Do formularza osobowego dołączano potem inne dokumenty (nakaz aresztu ochronnego, protokół przesłuchania przez Gestapo, dokumenty itp.), razem tworzyły one tzw. akta więźnia.” (Eugen Kogon: Der SS-Staat, München 1985, s. 96) Celem tworzenia formularza osobowego więźnia było więc zdobycie przez wydział polityczny jak największej ilości informacji o przeszłości nowego więźnia.

  Informacje zgromadzone w formularzu osobowym więźnia pochodziły częściowo od niego samego,    a pozostałe przepisywano z akt sprawy dot. jego zatrzymania. Źródłem danych osobowych znajdujących się  w górnej części formularza były odpowiedzi udzielone przez więźniów podczas przesłuchania. Nowo przybyli musieli podawać więźniom funkcyjnym informacje o sobie  i swoich rodzinach. Zazwyczaj nie potrafili udzielić odpowiedzi na pytania, znajdujące się w dolnej części formularza osobowego więźnia, ponieważ często nie wiedzieli, dlaczego dokładnie i przez jaki urząd zostali skierowani do obozu koncentracyjnego. Te informacje więźniowie funkcyjni znajdowali zazwyczaj w aktach sprawy dot. zatrzymania więźnia, przysyłanych do obozu koncentracyjnego przez instytucję kierującą.

  Formularz osobowy więźnia był podstawą dalszej rejestracji, dlatego najpierw wypełniano go ołówkiem. Dzięki czemu można było poprawić dane, jak na przykład pisownię imion i nazwisk, zanim przeniesiono je na kartę personalną więźnia wypełnianą na maszynie do pisania.

• Ile jest dostępnych tego typu dokumentów?

  Formularz osobowy więźnia był do 1945 roku dokumentem bardzo często wypełnianym w obozach koncentracyjnych. Liczba formularzy zachowanych w zasobach Arolsen Archives jest odmienna dla różnych obozów koncentracyjnych. Z obozu koncentracyjnego Dachau przekazano na przykład bardzo dużo formularzy osobowych więźniów, ale prawie żadnych kart personalnych więźniów. Z innych obozów, takich jak KL Flossenbürg zachowały się natomiast wyłącznie karty, nie ma zaś żadnych formularzy.

• Na co należy zwrócić uwagę w przypadku tego dokumentu?

  Formularze osobowe więźniów w zdecydowanej większości są wypełnione ołówkiem, dlatego obecnie trudno je odczytać. Tylko w niewielu przypadkach używano maszyny do pisania. Trzeba też pamiętać, że formularze te nie są wypełnione dokładnie, zwłaszcza na odwrocie są one zazwyczaj niewypełnione. W takich przypadkach informacje na temat dalszych prześladowań więźnia można uzyskać tylko z innych dokumentów.

  Zawarty w środkowej części formularza osobowego opis więźnia – dla przykładu informacje dotyczące kształtu twarzy, stanu uzębienia czy znajomości językowów obcych –może być też pogardliwie sformułowany. W tych rubrykach odzwierciedlają się czasami stereotypowe wyobrażenia nazistów o innych narodowościach lub kategoriach więźniów.

  Kolejną trudność stwarza kwestia nazwy. W ITS często używano takich terminów jak formularz osobowy lub formularz osobowy więźnia, odnosząc je jednak do różnych dokumentów. I tak np. w Arolsen Archives znajdują się różne formularze osobowe, które są wprawdzie tak nazywane, ale w obozach wykorzystywano je do innych celów, niż opisane tutaj formularze osobowe więźniów. Na przykład z obozu koncentracyjnego Buchenwald przekazano formularze, w których znajdują się szczegółowe pytania o członkostwo w organizacjach takich jak Międzynarodowa Pomoc Robotnicza (IAH), istnieje również formularz w formacie poziomym A5. Na kopertach sporządzonych przez ITS do przechowywania dokumentów osobistych więźnia, są one opisane jako formularze osobowe więźniów, chociaż w obozie koncentracyjnym wykorzystywano je w zupełnie innych celach lub ich właściwa funkcja w obozie nie została do tej pory wyjaśniona. Był też jeszcze jeden formularz osobowy pochodzący z obozu koncentracyjnego Dachau, o którym także nie wiadomo, jakie miał zastosowanie. Inną „Ankietę dla więźniów” prowadzili lekarze obozowi SS w obozach koncentracyjnych Sachsenburg, Natzweiler i Dachau. W tym przypadku chodzi o formularz, do którego wpisywano historię choroby więźnia. Ponieważ w wielu przypadkach nie przekazano pierwszego arkusza z adnotacją „Arkusz badania więźnia” zostały one w ITS również błędnie zakwalifikowane jako formularze osobowe więźnia.

  Jeśli mają Państwo dodatkowe informacje na temat tego lub innego dokumentu zaprezentowanego w e-Guide, będziemy bardzo wdzięczni za wszelkie uwagi skierowane na adres eguide@arolsen-archives.org. Regularnie uzupełniamy opisy dokumentów, a najlepsze efekty uzyskujemy łącząc wspólną wiedzę.